Sinds het afschaffen van de vulpen en het aanschaffen van een tekstverwerkingsprogramma dijen de boeken in omvang uit. Dat geldt ook van kloeke boek van Jill Lepore, These Truths, A History of the United States. De Kindle-editie telt 933 bladzijden. Een van mijn hoogleraren kwam eens met de term: tekstverwerkingsdiarree. Toen ik nog werkte, hield ik mijn schrijvende collega’s voor: een kerstboom wordt niet meer kerstboom naarmate je er meer ballen in hangt. Op een gegeven moment is er een verzadigingspunt bereikt.
De titel van het bovengenoemde boek is ontleend aan de Amerikaanse Onafhankelijkheidsverklaring (1776). Alle Amerikanen – en dat is een vanzelfsprekende waarheid – hebben politiek gelijke rechten en universele mensenrechten; de soevereiniteit ligt bij het volk. Een veelbelovend begin, dat echter naliet om het begrip “staatsburger” of volk” nader te definiëren. Hoe verhielden deze vanzelfsprekende en universele waarheden zich tot het instituut van de slavernij? Hoe konden zij die tegen de afhankelijkheid van Engeland in opstand kwamen (no taxation without representation) eenzelfde afhankelijkheid voor binnenlands gebruik in stand houden? De Onafhankelijkheidsverklaring en de grondwet (Constitution) verbloemen dit probleem door het niet te noemen. Jill Lepore (Harvard) beschrijft de politieke geschiedenis van de VS aan de hand van deze tegenstelling: een altijd durende (en dus onvermijdelijke?) worsteling tussen chaos en bestemming, tussen gelijke rechten en bevoordeling van bepaalde groepen, tussen immigratie en het sluiten van de grenzen, tussen gelijke kansen en de nieuwe op rijkdom gebaseerde klassenmaatschappij. A nation born in contradiction, liberty in a land of slavery, sovereignty in a land of conquest, will fight, forever, over the meaning of its history (p. 786).
In het boek van Barry Gewen over Kissinger, The Inevitability of Traqedy, kwam ik dezelfde denktrant tegen. Wie zijn echter degenen die over onvermijdelijkheden en tragische aspecten van de geschiedenis denken en schrijven? Dat zijn degenen die iets te verontschuldigen hebben, de mensen die aan de macht zijn (geweest). Het zijn niet degenen die stemmeloos zijn gemaakt en aan wie jarenlang de vanzelfsprekende rechten onthouden zijn. Ik zit te wachten op een (omgekeerde) studie over de tragedie van de (doctrine van) de onvermijdelijkheid. Jammer dat Lepore, die fel van leer trekt tegen alle misstanden en van wanten weet, deze conclusie niet trekt. Zij zou het zonder meer kunnen.
Een paar grepen uit de inhoud van het boek. Tussen 1600 en 1800 emigreerden 1 miljoen Europeanen naar de nieuwe wereld. In dezelfde periode werden 2 ½ miljoen Afrikanen geroofd en gedwongen en onder erbarmelijke omstandigheden naar Amerika overgebracht. De tegenstelling tussen de opgeëiste vrijheid bij de een en dwangarbeid in slavernij bij de ander werd opgevuld door de doctrine van het racisme. De een zou de vrijheid meer verdienen of beter aan kunnen dan de ander. George Washington belichaamde deze letterlijk rammelende tegenstelling. Vanwege de slechte staat van zijn gebit droeg hij een kunstgebit waarin de getrokken tanden van zijn slaven verwerkt waren (p. 121). Een evangelische opwekkingsbeweging in de 18e eeuw (Second Great Awakening) liet niet alleen het aantal predikanten stijgen van 1800 (1775) naar ruim 40.000 (1845). De beweging legde ook de basis voor de civil religion die de historie met de Onafhankelijkheidsverklaring en de Grondwet achteraf een religieuze lading gaf die deze oorspronkelijk niet had. Dat werd een handicap, een verslaving aan het verleden en een blokkade tegen elke bijstelling en verandering. Samuel Morse, beroemd geworden door zijn alfabet met punten en strepen, kwam tot zijn uitvinding om ondermijning van het bestaande systeem tegen te gaan. De regering van de VS moest daarom over een deugdelijk geheimschrift kunnen beschikken. Men dacht defensief.
De door de zuidelijke staten gehanteerde mythe in de Burgeroorlog was dat het de Confederatie ging over de rechten van de afzonderlijke staten. De werkelijkheid was bitterder: het ging om white supremacy. Het Zuiden verloor de Burgeroorlog, maar het won de vrede. Vanwege een politieke deal trok het Noorden zijn bezettingstroepen terug. Het Zuiden kon zijn gang gaan en voerde op het niveau van staten en districten het Jim Crow-stelsel in: een ingenieus systeem van discriminerende maatregelen en wetten. Dat systeem drong ook in het Noorden en zelfs in het Hooggerechtshof door. Een schoenmaker uit New Orleans werd veroordeeld omdat hij in een voor blanken gereserveerde treinwagon had plaatsgenomen. Het Hooggerechtshof bekrachtigde die veroordeling met het argument dat gescheiden vervoer niet per se ongelijk vervoer betekende. Afscheiding en gelijkheid waren volgens het Hof totaal van elkaar gescheiden ideeën.
Dat werkte door in het begin van de jaren twintig van de vorige eeuw. Er werden nieuwe immigratiewetten ingevoerd die de komst van Zuid- en Oost-Europeanen moesten tegengaan. Immigratie vanuit Azië werd bijna onmogelijk gemaakt. Mexicanen waren welkom als gastarbeiders maar voor het staatsburgerschap kwamen zij niet in aanmerking. De VS koos ook op economisch gebied de koers van het isolement. Dit verergerde de Grote Depressie. Joden mochten van de Nazi’s niet meer dan 4 dollar (of het equivalent daarvan) bij hun vlucht uit Duitsland meenemen. Aankomen in Amerika was echter onmogelijk: wie op liefdadigheid en steun van anderen was aangewezen, was niet welkom.
Tijdens president (FDR) Roosevelt kwam de praktijk van het polling (opinie peilen) op. Naar de mening van minderheidsgroepen vroegen de peilers niet. De Amerikanen van Afrikaanse herkomst werden stemmeloos gemaakt. Lepore is gebeten op het instituut van de polls. In plaats van een volgend instrument wordt de poll leidend beginsel. De poll dreigt de verkiezingen helemaal te overvleugelen. De verkiezingen in 2016 vormden een triest dieptepunt: technological disruption: the most significant form of political communication during the campaign was Donald Trump’s Twitter account. The election dredged from the depths of American politics the rank muck of ancient hatreds (p. 773).
Ook tijdens de Tweede Wereldoorlog bleven er racistische smetten aan de VS kleven. Afro-Amerikanen bleven niet alleen achter bij de economische opleving die een einde maakte aan de Depressie. Ook in de strijdkrachten speelden zij alleen een ondergeschikte rol in speciale eenheden: bedienden, chauffeurs, koks. Zwarte Amerikanen mochten geen dienst nemen bij de luchtmacht of bij de mariniers. Roosevelt zei in 1944 in een van zijn radiopraatjes dat de Constitutie natuurlijk niet bedoelde om hen die gewapenderhand streden voor het behoud ervan uit te sluiten van het stemrecht. Maar de Zuidelijke staten verzetten zich met hand en tand tegen elke verandering van het systeem. We hebben de 112.000 Japanse burgers die in kampen in de westelijke staten geïnterneerd werden nog niet genoemd. De G.I. Bill sloot vrouwen, zwarten en homoseksuelen die bij het leger hadden gediend uit. Als de overheid het niet deed, deden de veteranenorganisaties het zelf wel.
De VS was zelf niet vrij maar vond dat zij de roeping had om de vrije wereld te verdedigen. Mc Carthy was niet een afwijking maar een gevolg van het conservatisme. McCarthyism werd gelukkig McCarthywasm (Eisenhower). Er kwam een nieuwe religieuze opleving en Eisenhower, die opgegroeid was als Mennoniet, bekeerde zich tot het Presbyterianisme. Hij was de enige president die tijdens zijn ambtsperiode in het Witte Huis werd gedoopt. Tijdens zijn regering besloot het Congres het motto in God we trust op de dollar af te drukken en aan de declaration of allegiance achter de woorden one nation de toevoeging under God te plaatsen. Gedekoloniseerde nieuwe onafhankelijke staten beklaagden zich over het onverhulde racisme waarmee hun vertegenwoordigers in de VS te maken kregen. Het werd een van de speerpunten van de propaganda van de Sovjet-Unie. Een einde maken aan de segregatie werd nu een kwestie van nationale veiligheid. In 1954 maakte het Hooggerechtshof een einde aan de segregatie in het onderwijs. Op papier, want de uitwerking in de regels van de afzonderlijke staten zou nog heel wat tijd en strijd vergen. In 1956 sprak het Hof zich uit tegen gescheiden (bus)vervoer in Montgomery. Zwarte studenten maakten de burgerrechten tot hun speerpunt.
De polarisatie in de VS kent twee draaipunten: abortus en wapenbezit. Either abortion was murder and guns meant freedom or guns meant murder and abortion was freedom (p. 647). Er ontstond een nieuwe Koude Oorlog, maar nu in het binnenland: een compromisloze strijd op leven en dood. Na de val van het communisme stonden de Amerikanen op tegen elkaar. De Evangelicalen sloten zich aan bij het conservatieve blok. Het electoraat werd gesegmenteerd en het electoraat gebalkaniseerd. Het Tweede Amendement op de grondwet ging oorspronkelijk over het vormen van een gewapende militie voor der gezamenlijke verdediging maar verschoof naar het individuele recht om wapens te mogen dragen. Ook de klimaatverandering werd onderdeel van de polarisatie. De soundbite werd ontworpen om de met de afstandsbediening zappende tv-kijkers te vlug af te zijn. Het internet en het politieke klimaat maakten het de burgers mogelijk om hun eigen werkelijkheden te scheppen.
Lepore weet heel veel en kan pakkend schrijven. Ik heb de copieuze maaltijd met smaak verorberd – maar vroeg me wel af wat het nut van allerlei aan het menu toegevoegde amuses was. Door de vele zijpaden raakte ik de hoofdlijn wel eens kwijt. Ik moest tijdens het lezen steeds terugdenken aan de (bijna vergeten) VU-dogmaticus Gerrit Berkouwer. In zijn Dogmatische Studiën (18 delen!) belichtte hij vele kwesties uitvoerig. Hij had de bedoeling een boswandeling met je te maken maar had bij iedere boom wel een verhaal of een aftakking – en aan het eind moest je zelf alle bomen weer nalopen om tussen de regels door te lezen of het nu wel of niet een vruchtdragende boom was. Omdat die serie steeds uitdijde, deed ik in arren moede toch maar tentamen Dogmatiek aan de hand van de twee pillen van Otto Weber, Grundlagen der Dogmatik. Dan was je tenminste met 2 ½ kilo boek en ruim anderhalfduizend bladzijden klaar en had je in ieder geval een overzicht. De Grundlagen van Weber zijn nog steeds te koop. Voor Berkouwer moet je naar het antiquariaat.
Tegen tekstverwerkingsdiarree helpen het volgen van een kindermenu of het bestellen van een seniorenportie. En sinds de kinderen de deur uit zijn, hebben wij geen kerstboom meer. Ook de ballen zijn weg. Het helpt bij de concentratie op het wezenlijke.
Volgende keer weer iets over de Bijbel. Niet meer over Job, maar over lezen in Koningen. Wat zit er in en achter dit Bijbelboek?
Diederik denkt dwars 