In Roemenië was Ceauçescu sinds 1965 aan de macht. Hij genoot in het Westen min of meer aanzien omdat hij binnen het Oostblok een onafhankelijke koers volgde. Hij deed niet mee aan de inval in Tsjechoslowakije in 1968 en evenmin aan de boycot van de Olympische Spelen in de VS. Hij mocht zelfs een bezoek brengen aan president Carter. Daarvoor moest men wel zijn repressie van vrije vakbonden en zijn schendingen van de mensenrechten door de vingers zien.
De Roemeense bevolking betaalde intussen een hoge prijs. Vanwege het lage geboortecijfer kwam Ceauçescu in 1966 met een decreet dat abortus verbood bij vrouwen van beneden de leeftijd van veertig jaar met minder dan vier kinderen. Echtscheiding was alleen toegestaan in buitengewone omstandigheden. In 1986 werd de minimumleeftijd voor abortus met vijf jaar verhoogd. De minimumleeftijd voor meisjes om te trouwen werd vijftien jaar. Tenminste tienduizend vrouwen lieten het leven door onder erbarmelijke omstandigheden uitgevoerde illegale abortussen. Tegen het einde van het bewind van de in het Westen gevierde Conducator was de kindersterfte gestegen tot een op de vier. In werkelijkheid lag het getal nog hoger; om de cijfers te maskeren werden geboortes pas na vier weken geregistreerd.
Ceauçescu wilde de buitenlandse schulden aflossen en zette daarom de binnenlandse consumptie zwaar onder druk. Stroom kwam op rantsoen en het wattage van gloeilampen was op maximaal 40 bepaald. Het leveren van energie aan Italië en aan de Bondsrepubliek kreeg voorrang. De economie moest terug naar het agrarische niveau. Het landbouwvervoer ging met paard en wagen en de oogst werd met de hand binnengehaald. De helft van de 13.000 dorpen in het land werd afgebroken. De bevolking moest verhuizen naar 558 agro-steden. Dit beleid brak de sociale samenhang af; vooral de minderheden werden daarvan het slachtoffer. Boekarest werd op grote schaal gesloopt en daarna verfraaid met marmeren monumenten ter verheerlijking van de grote leider en Conducator en van het socialisme. Achter de schitterende façades gingen grauwe betonnen woonblokken schuil. Het paleis van Ceauçescu was driemaal zo groot als dat van Versailles. De portretten en de titels van de leider en zijn echtgenote waren alomtegenwoordig en alomvattend. Zo lang hij de geheime politie, de gevreesde Securitate, achter zich had, was zijn positie onaantastbaar. In november 1989 werd hij met 67 staande ovaties herkozen tot leider van de partij.
Het westen van Roemenië had tot 1919 aan Hongarije toebehoord. De Hongaarse minderheid daar was goed op de hoogte van wat zich in het oude moederland afspeelde. Toen de Securitate in Timisoara de predikant Tökes van het toneel probeerde te laten verdwijnen, omringden gemeenteleden met een wake het kerkgebouw waarin hij zijn toevlucht had gezocht. Op 16 december groeide de wake uit tot een demonstratie tegen het bewind. De politie en het leger openden het vuur. Radio Free Europe en The Voice of America brachten sterk overdreven berichten over een massaslachting. Er vielen zestig doden. De onrust sloeg over naar Boekarest. Ceauçescu was op 18 december vol zelfvertrouwen begonnen aan een staatsbezoek aan Iran. Hij brak dit bezoek voortijdig af en keerde in allerijl terug. Op 21 december begon hij de voor het partijgebouw in de hoofdstad verzamelde menigte toe te spreken over de prestaties en de resultaten van de socialistische revolutie in het land. De rellen in Timisoara waren volgens hem het werk van fascistische agitatoren die er op uit waren het socialisme te vernietigen. Tot zijn stomme verbazing onderbrak de menigte hem met gejoel en fluitconcerten. Hij nam zijn toevlucht in het partijgebouw terwijl overal in Boekarest de opstand uitbrak. Honderden arrestaties volgden. De volgende dag waagde Ceauçescu een tweede poging om het volk toe te spreken. Weer werd hem het spreken onmogelijk gemaakt. Het echtpaar vluchtte per helikopter vanaf het dak van het partijgebouw, maar werd gevangen genomen en op eerste Kerstdag na een kort “proces” geëxecuteerd.
De Securitate probeerde het tij nog te keren door het vuur te openen op de ambassade van de Sovjet-Unie; ook dreigde zij de kerncentrales bij de grens met de Sovjet-Unie op te blazen. Zo zou Gorbatsjov wel moeten ingrijpen om de totale chaos te voorkomen. De VS liet weten dat zij geen bezwaar zou hebben tegen ingrijpen door de Sovjet-Unie. Op tweede Kerstdag gaf de Securitate haar verzet op. Uit het strijdgewoel kwam Iliescu als nieuwe leider tevoorschijn. Het land heette voortaan gewoon Roemenië. Het staatsapparaat bleef voor het grootste deel intact; alleen de kring rond Ceauçescu werd gezuiverd. Er waren, anders dan in de andere Oostbloklanden, slachtoffers gevallen. De overgang naar een post-communistische normalisering verliep grotendeels vreedzaam. De harde hand en de repressie bleven voorlopig nog overeind.
De Sovjet-Unie had overeenkomstig de geheime afspraken van het Duivelspact tussen Ribbentrop en Molotov uit 1939 grote stukken van Roemenië geannexeerd. Een deel van het gebied viel voortaan onder Oekraïne; een ander deel werd de nieuwe Sovjetrepubliek Moldavië. 70 % van de bevolking van Moldavië was van Roemeense afkomst. De door de Sovjet-Unie gewenste nieuwe Moldavische identiteit kwam maar moeizaam op gang. De nieuwe Moldavische taal was gewoon Roemeens, maar dan met het Cyrillische alfabet. De mensen aan weerszijden van de nieuwe grens konden elkaar dus gewoon verstaan. Het perestroika-virus sloeg ook aan in Moldavië, vooral op het gevoelige punt van de taal en het opnieuw invoeren van het Latijnse alfabet. In juni 1989 organiseerde de Moldavische Volksbeweging demonstraties tegen de annexatie. De Moldavische Opperste Sovjet nam op 31 augustus nieuwe taalwetten aan; het Roemeens werd de officiële taal en de Russische elite werd op de tweede plaats gezet. Zij wilde onder de Sovjet-Unie blijven vallen en zocht steun in Moskou. Ook andere Slavische minderheden begonnen zich te roeren. Bij de herdenkingsplechtigheden van de Bolsjewistische revolutie in november braken gewelddadige rellen uit.
Na de val van Ceauçescu stond de hereniging met Roemenië voluit op de agenda. De Volksbeweging won in februari 1990 de parlementsverkiezingen. De Roemeense vlag en het Roemeense volkslied werden (met kleine wijzigingen) ingevoerd. Vanwege het aanstormende Roemeense chauvinisme begonnen de minderheden op hun beurt na te denken over afscheiding van Moldavië. De regering riep de noodtoestand uit en kwam met een vergaderverbod. Op 22 december 1990 vaardigde Gorbatsjov een decreet uit waarin hij de afscheidingen voor ongeldig verklaarde. Hij riep de Moldavische Opperste Sovjet op om discriminerende wetgeving terug te nemen. Het was aan dovemansoren gericht. Roemenië stookte het vuur van hereniging met het oude moederland op. Scholen kregen Roemeens lesmateriaal en studenten kregen Roemeense beurzen. Gorbatsjov en zijn collega’s hadden grote moeite met deze Roemeense inmenging in wat zij zagen als de interne zaken van de Sovjet-Unie. Moldavië was echter een kunstmatig onderdeel van de Sovjet-Unie en behoorde tot haar rafelranden. Gebruik van geweld zou de steun van het Westen die Gorbatsjov hoopte te krijgen in gevaar brengen.
Op 27 augustus 1991 koos Moldavië uiteindelijk toch voor de onafhankelijkheid. Men was bang om ondergesneeuwd te raken in het pan-Roemeense denken. Culturele hereniging hoefde geen staatkundige hereniging met zich mee te brengen. Moldavië had als onderdeel van Roemenië tot de EU kunnen behoren, maar werd nu een van de armste landen van Europa. Het kwam tussen wal en schip terecht.
Ik neem nu drie weken vakantiepauze. Daarna de laatste berichten: een kleine twintig.
Diederik denkt dwars 