In het begin van 1987 groeide in het Kremlin de onrust. Binnenlandse hervormingen waren niet te financieren als de defensiebegroting niet drastisch werd teruggeschroefd. Er diende op ontwapeningsgebied resultaat te komen en dus moest men Reagan, die nu zwak stond vanwege het Iran-Contra schandaal, over de streep trekken. Het was daarom bij nader inzien beter beter om het éne pakket voorstellen van een jaar geleden los te laten en verder te gaan onderhandelen over de afzonderlijke onderdelen ervan. Op 26 februari nam het Politbureau het besluit om in deze richting verder te gaan: de som van de onderdelen was in dit geval meer dan het geheel. Men hoopte op deze manier de relaties met West-Europa te verbeteren en af te komen van de dreiging door de Euroraketten die Moskou binnen enkele minuten konden treffen. Op 1 maart 1987 maakte Gorbatsjov deze nieuwe beweging in een tv-toespraak bekend. Door de koerswijziging hoopte men dat de problemen rond SDI niet meer het gehele ontwapeningsproces in gijzeling konden nemen. Weer bewoog Gorbatsjov, terwijl Reagan afwachtte en Weinberger (defensie) en Casey (CIA) bleven dwarsliggen; zij hoopten dat de tijd in hun voordeel zou werken.
De Britse premier Thatcher was kritisch over de toenadering tussen Gorbatsjov en Reagan. Zij zat meer op de lijn van Weinberger dan op die van Shultz. Zij bracht op uitnodiging van Gorbatsjov een bezoek aan Moskou, waar zij op 29 maart aankwam. Beide gesprekspartners bleken meer dan gewaagd aan elkaar. Thatcher draaide bij en kon voortaan geen kwaad woord meer over Gorbatsjov horen. Samen ontdekten zij hoe bedreigend het Oosten en het Westen op elkaar overkwamen. Vanwege haar strakke lijn op het gebied van kernwapens bleef haar invloed op het buitenlandse beleid van Gorbatsjov beperkt. Na haar bezoek schreef zij op 1 april een Dear Ron-brief aan Reagan waarin zij enthousiast meedeelde hoe stevig Gorbatsjov de teugels in handen had en hoe messiaans hij over zijn doeleinden kon vertellen. Reagans veiligheidsadviseur Carlucci schreef zuinigjes in een memo bij de brief dat Thatcher zich met haar enthousiasme in de voet schoot: zij maakte van Gorbatsjov een media darling terwijl deze het predicaat van hervormer nog moest verdienen. De VS diende geen concessies te doen, de hervormingen aan te moedigen en het Sovjet-imperium in Oost-Europa tegen te werken. Ondanks de goede persoonlijke verhoudingen tussen Gorbatsjov en Thatcher werd Bonn langzaam maar zeker een belangrijker verbindingsschakel tussen Oost en West dan Londen. Bonn had daar vanwege de Duitse deling ook meer baat bij.
Op 28 mei 1987 kreeg Gorbatsjov als het ware een geschenk uit de hemel: de jonge Duitse amateurpiloot Mathias Rust landde met een sportvliegtuigje op het Rode Plein. Het ondoordringbaar geachte Sovjet-luchtruim was niet alleen geschonden, maar tot in de kern ervan doorbroken. Het vliegtuigje was wel gezien maar de luchtafweer kreeg geen toestemming om het vuur te openen. De luchtmacht was aarzelend in haar optreden vanwege de enorme schokgolf na het neerschieten van het Koreaanse passagiersvliegtuig in 1983. Nu stond deze luchtmacht voor het oog van heel de wereld voor gek. Voor Gorbatsjov was dit een aangelegen moment om het militaire apparaat onder curatele te stellen. De minister van defensie en de commandant van de luchtmacht dienden op te stappen en honderden commandanten werden met vervroegd pensioen gestuurd.
Op 8 juni 1987 begon de paus aan een reis naar Polen. Hij had een persoonlijke ontmoeting met Solidarnosc-leider Walesa en gaf op deze manier aan de Poolse hervormers zijn zegen. De Oostbloklanden namen echter geen hervormingsmaatregelen en slaapwandelden naar de afgrond; vooral de hardnekkigheid van DDR-leider Honecker was Gorbatsjov een doorn in het oog. Reagan dacht dat Gorbatsjov vanwege de Amerikaanse krachtpositie inbond en daagde hem op 12 juni bij een bezoek aan Berlijn uit om de Muur af te breken; dat zou een onmiskenbaar teken zijn van een andere koers. Honecker was woedend maar Gorbatsjov reageerde niet. Hij wilde een conflict met de VS vermijden, en de situatie in Polen lag door het bezoek van de paus veel gevoeliger. Het was een van de weinige keren dat Reagan bewoog en Gorbatsjov op zijn handen zat.
Achter de schermen werd hard gewerkt aan een komende top in Washington en aan een nieuw verdrag. Nu het Iran-Contra schandaal op straat lag, verloren de neo-conservatieven gaandeweg hun monopolie. De onderhandelingen hadden nu wel degelijk kans van slagen. Weinberger liet nog tot in de vergaderingen van Senaatscommissies voorkomen alsof SDI al in 1994 operationeel zou kunnen zijn en alsof zijn persoonlijke voorkeur al in officieel beleid was vertaald. Hij werd niet op zijn vingers getikt maar nam uiteindelijk op 22 november ontslag. Nixon en Kissinger deden nog noeste pogingen om de strijdbijl die Reagan langzamerhand wilde begraven weer op te delven.
Op het grondvlak van Oost en West was men al veel verder: men nam afscheid van de Koude Oorlog-traditie van gereserveerdheid en wantrouwen. Er kwam in de Sovjet-Unie meer ruimte voor emigratie naar het buitenland en het storen van buitenlandse radio-uitzendingen werd stopgezet. Door een verbetering van het automatische telefoonsysteem was de wereld binnen en buiten de Sovjet-Unie voor de gewone Sovjetburger steeds beter bereikbaar. Bij de midterm-elections verloren de Republikeinen hun meerderheid in de Senaat. Dat was geen ramp want nogal wat dinosaurisch aangelegde tegenstanders van elke toenadering tot de Sovjet-Unie verdwenen uit het politieke gezichtsveld. Met de Democraten zou het voor Reagan beter zaken doen zijn, mits dezen zich niet te zeer lieten begoochelen door de vredesduif uit het Kremlin. Shultz had haast met een verdrag over de raketten voor de middellange afstand, maar Shevarnadze stond er nu op dat alles aan Amerikaanse zijde tot in de puntjes geregeld was: SALT II was ook in het zicht van de Senaat gestrand en Gorbatsjov kon zich geen mislukking veroorloven.
Vlak voor de topconferentie in Washington bracht de adjunct-directeur van de CIA Gates een rapport uit: Gorbachev’s Gameplan: The Long View. Hij legde het document voor aan de vicepresident, de ministers van buitenlandse zaken en defensie, de voorzitter van de JCS en de adviseur voor nationale veiligheid. De Sovjets wilden volgens Gates hun economie niet moderniseren om de levensstandaard van de burgers te verhogen. De modernisering moest juist ten goede komen aan het versterken van de Sovjet-positie in binnen- en buitenland en diende om de persoonlijke macht van de leiders te vergroten. Gorbatsjov stuurde alleen op ontspanning aan om toegang tot technologie van en handel met de VS te verkrijgen en geen massieve investeringen tegen SDI te hoeven doen. De Sovjet-Unie was zelf al bezig met het ontwikkelen van laserwapens voor een eigen afweersysteem tegen kernraketten. De veranderingen in de Sovjet-Unie waren volgens Gates niet fundamenteel; de partij zou willen vasthouden aan haar machtsmonopolie en aan de Stalinistische structuur van de economie. Met haar voorstellen tot ontwapening probeerde de Sovjet-Unie de samenhang binnen de NATO te ondermijnen.
De analyse van Gates sloeg volledig de plank mis: de Sovjet-leiding wist allang dat het Stalinistische systeem mislukt was en was van plan zich uit Afghanistan terug te trekken. Wat moest de Sovjet-Unie nog meer doen om haar bona fides te bewijzen na alle stappen die Gorbatsjov al gezet had? Reagan deelde Gates’ analyse gelukkig niet. Hij had behoefte aan een succes.
Het doet allemaal denken aan de interne discussie onder blanke Zuid-Afrikaners in de donkere dagen van de apartheid: verligtes die concessies wilden doen stonden fel tegenover verkramptes. die alles bij het oude wilden laten.
Diederik denkt dwars 