Terwijl het Witte Huis de situatie scherp in de gaten hield (men wist niet dat Sovjet-schepen de steven naar de thuishaven gewend hadden) werd het contact via de achterdeur tussen Bobby Kennedy en Dobrynin weer ingeschakeld. Met het drukmiddel van de blokkade was er immers nog niets gedaan tegen de al op Cuba geplaatste raketten. Er was geen weg naar voren (kernoorlog) en er was geen weg terug (capitulatie). Zou er via een zijweg een oplossing kunnen komen: het terugtrekken van de Amerikaanse Jupiterraketten uit Turkije? Als de VS behalve deze concessie ook zou beloven Cuba niet binnen te vallen, zou Chroesjtsjov zijn raketten van het eiland kunnen terughalen. De haviken in het Excomm waren woedend over het voorstel. Zij waren bang voor desintegratie van de NATO. Een uitbrekende kernoorlog zou eerst de NATO-bondgenoten treffen, omdat zij binnen het bereik van de Sovjet-raketten voor middellange afstand lagen. En nu zou de VS eenzijdig in ruil voor haar eigen veiligheid de veiligheid van de bondgenoten in de uitverkoop doen, om te beginnen in Turkije? De vergadering van het Excomm werd beëindigd; het overleg ging in kleine kring verder.
Onder strikte geheimhouding bereikten Bobby Kennedy en Dobrynin op 27 oktober een overeenkomst waarmee Chroesjtsjov en de president zouden kunnen instemmen. Van een rechtstreekse uitruil van raketten in Cuba tegen raketten in Turkije mocht geen sprake zijn, maar wel was er de toezegging dat er voor de raketten in Turkije na verloop van tijd een bevredigende oplossing zou worden gevonden. Mocht de deal uitlekken, dan was de dekmantel dat de overeenkomst het gevolg was van een suggestie van U Thant, de algemeen secretaris van de VN. Naar buiten toe mocht niets bekend worden. Zelfs uit het persoonlijke dagboek van Bobby Kennedy werden de bladzijden over het geheime overleg verwijderd. Niet alleen de NATO zou door uitlekken in rep en roer kunnen raken, maar Bobby’s kansen voor de presidentsverkiezingen in 1968 zouden verkeken zijn. Met de overeenkomst was de angel uit de rakettencrisis verdwenen.
Op 26 oktober had minister van buitenlandse zaken Rusk het voorstel om Castro via Brazilië te benaderen opnieuw aan de orde gesteld. Er moest immers iets gebeuren aan de al geplaatste raketten. De meningen waren verdeeld, maar Kennedy hakte de knoop door: Cuba zou benaderd worden. De keuze om dat via Brazilië te doen lag voor de hand: het land was een regionale grootmacht, voldoende prowesters om vertrouwd te worden en het had de diplomatieke relaties met Cuba niet verbroken. Er vond op 28 oktober inderdaad een gesprek van een Braziliaanse afgezant met Castro plaats. Het gesprek liep op niets uit omdat Castro, woedend over het verraad van de Sovjets, een nieuwe eis op tafel legde: de marinebasis Guantanamo Bay moest door de VS worden teruggegeven. De onder druk van de nood ondernomen poging mislukte.
De blokkade werd op 20 november beëindigd, en op 7 januari werd het geschil op verzoek van beide partijen van de agenda van de Veiligheidsraad verwijderd. De Sovjet-Unie nam haar raketten weer terug, tot grote woede en teleurstelling van Castro. Turkije beweerde nog wel dat het terugtrekken van de raketten een onderhandelbaar punt was en dat Turkije geen satellietstaat van de VS was, zoals Cuba satelliet was van de Sovjet-Unie. In werkelijkheid was er in de VS allang een geheim besluit genomen. In april 1963 werden de raketten stilletjes uit Turkije teruggetrokken onder het mom dat zij technisch achterhaald waren en modernisering van de defensie nodig was. Voortaan werd de zuidflank van de NATO door een in het gebied gestationeerde kernonderzeeër bewaakt. De Turken waren teleurgesteld. Zij hadden nooit toegang tot de kernkoppen gehad, maar er was een zichtbaar symbool van macht en eenheid verloren gegaan.
De waarheid van een geheime overeenkomst waarover het Pentagon, het State Department en het Congres niet over waren geraadpleegd, kon op dat moment niet verteld worden. Ook in Moskou deed men er het zwijgen toe: op het partijcongres van 19-23 november ging het over de economie, de landbouw, en de veranderingen in de structuur van de communistische partij. Er werd geen woord aan Cuba besteed. Achter de schermen droeg de voor de Sovjet-Unie beschamende uitkomst van de rakettencrisis bij aan de val van Chroesjtsjov in oktober 1964. De nuchtere werkelijkheid waarin beide partijen een stap terug hadden gedaan, werd in de VS vervangen door een nieuwe manmoedige mythe van een heldhaftige jonge president en zijn team, die de machtige tegenstander gedwongen hadden als eerste de ogen neer te slaan en de rakettencrisis in een grote overwinning voor de VS lieten uitlopen.
Deze mythe werd door de moord op Kennedy bijna onaantastbaar. Wie maalde er nog om Cuba en de Cubaanse belangen? Operatie Mongoose met geheime sabotage-acties op Cuba werd, ondanks de overeenkomst met Chroesjtsjov, gewoon voortgezet. Castro had gewoon goedschiks of kwaadschiks van het toneel te verdwijnen, en daarmee was voortaan alles over het Cuba-beleid van de VS eigenlijk wel gezegd. Het ergste was dat de Kennedy’s en hun team in hun eigen mythe begonnen te geloven: buitenlandse politiek was gewoon een kwestie van militaire spierballen en goed crisismanagement. De spanning, nervositeit en uitputting tijdens de crisis werden vergeten. Er werden geen vragen gesteld over anti-institutioneel denken: het ontstaan van het Excomm, de vele kleine overlegcircuits in besloten kring, het gebruik van backchannels en de geheime afspraak die ter wille van de eenheid binnen de NATO niet naar buiten mocht komen.
Het bijgeloof in de eigen mythe veroorzaakte een grote zelfoverschatting: alle problemen waren met militaire druk en militaire middelen op te lossen. Johnson was niet op de hoogte van de geheime deal en wilde in Vietnam niet voor de strijdbaarheid van de Kennedy’s onderdoen. Bobby Kennedy bracht nog een eigen mythe ter wereld: hij zou degene zijn die een verrassingsaanval op Cuba tegengehouden had met het argument dat het niet bij Amerika paste om zelf een Pearl Harbor te organiseren. In werkelijkheid was het George Ball, de onderminister van buitenlandse zaken, die de havik-achtige tendensen bij Bobby Kennedy juist tegenging.
Met deze mythe blunderde de VS zichzelf een nieuwe crisis binnen: een oorlog in Vietnam, een ver Aziatisch land dat voor de VS eigenlijk niet van strategisch belang was. Johnson erfde deze oorlog en het bijbehorende team voor nationale veiligheid van zijn voorganger. Het presidentschap van Kennedy begon met de mythe van de missile gap en eindigde met de mythe van Camelot. Mythen hebben echter tanden. Voor de heiligenverering rond Kennedy is minder aanleiding dan wel eens is gedacht. Zijn binnenlandse prestaties vielen ronduit tegen; Johnson moest alle krachten inspannen om Kennedy’s politieke nalatenschap te redden. En het optreden van hem en zijn broer tijdens de Cubacrisis en de rakettencrisis roept nogal wat vragen op, hoe pijnlijk deze verschuiving van het beeld ook is. Deze verschuiving is nodig om het optreden van Johnson meer op zijn werkelijke waarde te schatten.
Na de rakettencrisis begon een grote wapenwedloop. De VS had 1.054 ICBM’s (intercontinentale raketten) in ondergrondse silo’s. Dit getal was geen militaire, maar een politieke noodzaak. SAC had gevraagd om 10.000 raketten, de luchtmacht maakte er 3.000 van. Kennedy en McNamara vonden een getal van 600 al hoog genoeg, (er waren immers ook kernonderzeeërs) maar konden vanwege de mythe van de missile gap niet zonder gezichtsverlies met dit getal naar het Congres. Zo kwam men uit op 1.054. De Sovjet-Unie wilde haar achterstand op dit gebied zo snel mogelijk inlopen; ook dat was een gevolg van de rakettencrisis. Deze wapenwedloop had een eigen dynamiek: zodra een nieuw wapensysteem werd ingevoerd, was het verouderd en zocht men naar een opvolger voor dit systeem.
Diederik denkt dwars 