Zonder feiten hangt een verhaal over de geschiedenis in de lucht. Het maakt geen contact met de aarde en slaat nergens op. Het omgekeerde is echter ook waar: zonder verhaal hangen de historische feiten in de lucht. Ze vormen hooguit een reeks aan de hand van onduidelijke criteria geselecteerde jaartallen. Ze staan niet in een samenhang die de betekenis en de relevantie ervan zichtbaar maakt. Feiten vragen om interpretatie en kleur in een verhaal. Het kan een hachelijke bezigheid zijn om dat verhaal te ontwerpen.
In 1972 kwam Stephan Heym (DDR) met een nieuw boek: Der König David Bericht. De historicus Ethan krijgt de eervolle (en beklemmende) opdracht om het Ene, Enig Ware en Gezaghebbende, Historisch Accurate en Ambtelijk Erkende Rapport te schrijven over de Verbazingwekkende Opgang, het Godvruchtige Leven, de Heldendaden en de Grootste Prestaties van David ben Jesse, Koning van Juda gedurende Zeven en van Juda en Israël Gezamenlijk gedurende Drieëndertig Jaren, de Uitverkorene van God en de Vader van Koning Salomo. Opdrachtgever is niemand minder dan Koning Salomo de Grote.
Ethan gaat aan het werk, verzamelt bewijsmateriaal en interviewt tijdgenoten. Hij ontdekt onder de wolken wierook en de dikke lagen klatergoud de werkelijke koning David: een uitverkorene die over lijken ging om aan de macht te komen en aan de macht te blijven. Ethan voelt zich daarom bij zijn onderzoek steeds ongemakkelijker, want deze waarheid zal de Koninklijke Begeleidingscommissie en uiteindelijk Salomo Zelf niet welgevallig zijn. Ethan wordt al door de geheime dienst in de gaten gehouden.
Uiteindelijk komt het tot een proces tegen Ethan. Salomo, de Meest Wijze van alle Koningen, veroordeelt Ethan krachtens het hem door het Verbond met God Verleende Mandaat ter dood. De beul staat al klaar. De Koning is echter nog niet uitgesproken en vervolgt zijn Salomonsoordeel. Het doden van Ethan zou contraproductief zijn. Hetzelfde geldt van opsluiten in een kamp voor dwangarbeid of in een door de priesters bestuurde inrichting. De (uiteraard foutieve) mening zou immers kunnen ontstaan dat de Koning de vrijheid van meningsuiting aan banden legt. Daarom moet Ethan volgens de Koning niet ter dood gebracht maar dood gezwégen worden. Zijn woorden zullen op geen enkele manier de oren van het volk bereiken en zijn naam zal worden vergeten, alsof hij nooit geboren is en nooit een letter geschreven heeft. Met enige tegenzin legt de beul zich uiteraard bij dit vonnis neer.
We lezen natuurlijk tussen de regels door. Heym gebruikt historische thema’s om actuele kwesties voor het voetlicht te brengen. Deze keer is het Stalinisme met zijn propaganda, zijn verdraaiing van de geschiedenis en zijn gewoonte om over Stalin alleen in Hoofdletters te schrijven het doelwit van de schrijver. Heym stelt de manier waarop het regime van de DDR met critici omgaat op een macaber-lichtzinnige manier aan de kaak. Wie de macht heeft, bepaalt niet alleen hoe de geschiedenis uitpakt maar ook hoe de geschiedenis beschreven wordt: het verhaal. Wie betaalt, verhaalt. Het speelde in de dagen van Heym in de DDR, en het speelt ook bij de geschiedschrijving van de Koude Oorlog. De inkadering en inkleuring van de feiten is niet objectief met de feiten gegeven maar wordt door ons achteraf ingevuld. Feiten zijn nergens zonder het samenhangende verhaal. Feiten zijn leeg en liegen: zij geven zonder verhaal geen zicht op de werkelijkheid. Maar hoe zit het dan met die inkadering en inkleuring? Is het verhaal een kwestie van volstrekte willekeur van de ontwerper ervan?
Diederik denkt dwars 